نمیدانم از کجای ایران مخاطب این گزارش هستید و یا اینکه تاکنون به زاهدان آمده‌اید یا نه؛ می‌خواهم از این شهر بگویم، شهری با آب و هوایی گرم در موقعیتی استراتژیک و نزدیک به کشورهای افغانستان و پاکستان که حوالی سال‌های ۱۳۰۸ از دزدآب به زاهدان تغییر نام یافت.
به گزارش ایرنا، شهر به موجودی زنده شبیه است موجودی که مردم و فعالیت‌هایشان به آن روح می بخشند. هر شهری در گذر زمان و تغییرات جهان پیرامونش تحولات متعددی پیدا می‌کند تا نیاز شهروندانش را متناسب با این تغییرات تامین کند.
نیاز شهروندان در شهرها گزینه‌های متعددی است از فضاهای عمومی گرفته تا مبلمان شهری که هر کدام از اینها فراهم‌کننده شهری زیبا و در نهایت دلنشین برای شهروندان است که حضور در آن را به نشستن در خانه ترجیح می‌دهند.
اما سوال اینجاست آیا زاهدان یکی از شهرهای مرزی کشورمان مانند سایر شهرهای امروزی پاسخگوی نیازهای عمومی ساکنان خود هست؟ آیا کیفیت فیزیکی شهر، زیبایی و هزاران چیز دیگر رضایت شهروندان را به دنبال داشته؟
زاهدان، پیش به سوی فضاهای کیفی
فضاهای کیفی مجموعه عناصر ساختاری هستند که همراه با ویژگی‌های فرهنگی در درجه اول نیازهای شهروندان را تامین و در نهایت چشم‌انداز شهر را تصویر می‌کنند؛ شهردار زاهدان در همین ارتباط گفت که باید فضای شهر را از حالت مرده خارج‌کنیم و ادامه داد: فضای زیست شبانه، لوکس و کیفی نیاز این شهر است.
یکی از فضاهای کیفی که نمود ظاهریش را همه ما در شهرها شاهدیم پارک‌ها هستند و محمدامیر براهویی شهردار زاهدان درباره این موضوع هم توضیح داد که براساس برنامه ریزی انجام شده حدود ۱۵۰ هزار مترمربع پارک منطقه‌ای و بزرگ مقیاس تا پایان سالجاری در زاهدان بهره‌برداری خواهد شد.
پارک ملت، پارک لاله ، پارک پردیس، مجتمع تفریحی گراناز، پارک شادی‌ها، پارک یاس، پارک فرهنگیان، پارک بسیج و پارک قدس از مهمترین پارک‌های زاهدان هستند که البته با توجه به جمعیت حدود ۸۰۰ هزار نفری این تعداد پارک کافی نیست و ۱۵۰ هزار متر مربعی که تا پایان سال شهردار در موردش گفت اتفاق خوبی می‌تواند برای افزایش فضاهای کیفی این شهر باشد.
داشتن فضاهای سبز اختصاصی که در خیلی از شهرهای کشورمان ایجاد شده مثل پارک بانوان یا آقایان هم از فضاهای کیفی است که زاهدان فعلا از آن‌ها بی‌بهره است و شهردار زاهدان از برنامه‌ای برای ایجاد این موارد در شهر زاهدان خبر داد و گفت که نخستین اولویت در این شهر اجرای پروژه پارک بانوان به عنوان یکی از مهمترین نیازها و اولویت‌های است که در پنج جبهه کاری آغاز و تا نیمه آبان فاز نخست در ۵۲ هزار مترمربع بهره‌برداری خواهد شد.
دیگر فضای کیفی مورد نیاز هر شهری، نبود حاشیه‌نشینی بوده که خود گامی در جهت اصولی شدن ساختارهای شهری است. ۲ هزارو ۶۰۰ هکتار از گستره هفت هزار و ۴۰۰ هکتاری زاهدان جزو بافت ناکارآمد شهری(مناطق حاشیه‌نشین) و ۴۴ درصد جمعیت این شهر در یک سوم مساحت بافت ناکارآمد شهری قرار گرفته‌اند.
این آمار ۲ هزارو ۶۰۰ هکتاری حاشیه‌نشینی که از سوی شهردار زاهدان بیان شد نشان از یک خلل در فضاهای کیفی این شهر دارد، البته شهردار زاهدان که خشکسالی‌های ۲۰ سال گذشته سیستان و بلوچستان را در سرریز جمعیتی زاهدان موثر می‌دانست به اقدامات شهرداری برای رفع این معضل اشاره کرد و ادامه داد که تفاهم‌نامه‌ای میان بنیاد مسکن، شهرداری و وزارت کشور در راستای حل معضل حاشیه‌نشینی امضا شده و در این طرح شهرداری زاهدان پروانه ساخت رایگان به منظور مقاوم‌سازی و سند رایگان به حاشیه نشینان می‌دهد.
شهردار زاهدان همچنین تاکید کرد که تفاهمنامه میان بنیاد مسکن، شهرداری و وزارت کشور در راستای حل معضل حاشیه‌نشینی که در سیستان و بلوچستان اجرا می‌شود طرحی خاص است زیرا این حاشیه‌نشینی مشکل استان و کشور بوده و ادامه روند حل معضلاتش نیاز به کمک ویژه دولت دارد.
معاون سیاسی اجتماعی استاندار سیستان و بلوچستان نیز تابستان امسال در گفت‌وگوی مفصلی که با خبرنگار ایرنا در مورد حاشیه‌نشینی و رفع آن داشت اشاره کرده بود که در سه سال اخیر از محل اعتبارات ستاد بازآفرینی ۲ هزار و ۲۶۰ میلیارد تومان به ساماندهی، بهسازی و ساخت تاسیسات روبنایی در حاشیه شهرها تخصیص داده شده است.
ابوذر کوثری همچنین گفته بود که فضاهای سبز یا پارک‌های این مناطق با اعتبارات سازمان امور اجتماعی و مشارکت شهرداری زاهدان تجهیز و امکانات رفاهی و ورزشی نصب و همچنین در این راستا حداقل ۲۰ پارک واقع در حاشیه شهر زاهدان تجهیز و نوسازی شد(برای اینکه بیشتر از اقدامات انجام شده یا در دست انجام برای رفع حاشیه‌نشینی در زاهدان بدانید این گزارش « حاشیه‌نشینی ۴۲ درصدی جمعیت سیستان و بلوچستان و لزوم مهار این پدیده» اطلاعات کافی را در اختیارتان می‌گذارد
ساکنان این قسمت شهری یعنی همان حاشیه‌نشینان در گذشته اغلب روستاییانی بوده‌اند که خشکسالی آنان را مجبور به مهاجرت کرده و برای درآمد بیشتر و به سبب بزرگ شدن شهرها و صنایع و دور بودن فاصله روستاهایشان از شهرها و عدم توانایی در خرید زمین در جایی مناسب از شهر در این حاشیه و نقاط کم قیمت شهر ساکن شده‌اند و مهمترین علت حاشیه‌نشینی‌شان هم همین مسکن است موضوعی که شهردار زاهدان با اشاره به آن ادامه داد که حلقه مفقوده‌ای که باعث ایجاد این حاشیه‌نشینی در هر استانی می‌شود بحث نبود مسکن است.
او با تاکید بر اینکه با اجرای طرح جهش مسکن در دولت جدید جلوی سرریز مهاجرت‌ها به زاهدان گرفته خواهد شد تصریح کرد که اگر این طرح جهش مسکن به صورت درست انجام و از سمت دیگر توسعه زیرساخت حاشیه شهر را داشته باشیم جلوی توسعه حاشیه‌نشینی در این منطقه گرفته خواهد شد.
با اجرای طرح جهش مسکن از سوی دولت و توسعه زیرساخت‌های مناطق حاشیه از گسترش این فضاها جلوگیری شده و وضعیت مطلوبی پیدا می‌کنند و زیبایی شهر هم حفظ و دیگر شاهد ساخت و سازهای عجیب و غریب برروی کوه‌های اطراف زاهدان و اتفاقات دیگر نخواهیم بود.
و زیبایی‌ها
یک شهر متناسب برای شهروندان علاوه بر چند مورد فضاهای کیفی که به آن اشاره کردیم یکسری زیبایی‌های دیگری هم می‌خواهد؛ مثلا اینکه هر جا شهروندی قدم می‌گذارد و یا با اتومبیل رد می‌شود به چاله‌ای برخورد نکند و یا اینکه وقتی وارد شهرش می‌شود ورودی دل‌انگیزی را ببیند و حالش گرفته نشود.
در همین ارتباط شهردار زاهدان گفت که ۴۰ درصد حفاری‌های که در سطح زاهدان اعم از برق و گاز انجام شده هنوز ترمیم نشده است؛ البته او به راهکار هم اشاره کرد که طی تفاهمنامه ای با شرکت گاز قرار بر این شده ۵۵ هزار تن قیر را در اختیار شهرداری گذاشته تا ترمیم حفاری‌ها در سطح شهر انجام شود.
او با اشاره به اینکه در حوزه‌های بهسازی و زیرسازی معابر، اجرای پارک‌های بزرگ و کوچک مقیاس (۱۰۰ هزار متر مربع) و هدایت آب‌های سطحی برای جلوگیری از آب گرفتگی اقدامات مهمی را شهرداری در حال انجام دارد گریزی هم به آسفالت معابر و خیابان‌ها زد و افزود: برای آسفالت معابر شهر در زاهدان پنج پیمان جدید بسته شده که ۵۰۰ هزار مترمربع فضا را در برمی‌گیرد.
به گفته برنامه‌ریزان شهری امروزه محورهای ورودی و مدخل‌های منتهی به شهر باید به نوعی معرف آن شهر باشند و انسان را برای دیدن و تجربه کردن آماده کنند این ورودی‌ها جایی است که جلوه‌ای از شهر را و آبادی و سرزندگی‌اش را به رخ می‌کشند.
ورودی شهرهای مختلف که اولین تصویر شکل گرفته در ذهن مردم از آن شهر است از دیگر زیبایی‌های بود که براهویی به آن اشاره و تاکید کرد ورودی‌های زاهدان و بحث دروازه قرآن را پیگیری می‌کنیم که مشکلاتش حل و تا پایان سال به بهره‌برداری برسد؛ با این قول شهردار می‌توان امیدوار بود که ورودی شهر زاهدان هم بیشتر از اینها چشم‌نواز و معرف بهتری برای منطقه شود و دروازه قرآن هم که از سال ۹۳ حرف ایجادش بر سر زبان‌هاست سال ۱۴۰۰ کامل شود.
زاهدان از شهرهای اصلی سیستان و بلوچستان است استانی که به دلیل ویژگی‌های مانند دسترسی به اقیانوس، دریای آزاد، ۲منطقه آزاد مصوب و یک منطقه ویژه اقتصادی خیلی‌ها به آینده اقتصادی و نقشش در منطقه و کشور امید دارند اما این استان و مرکزش زاهدان و سوژه اصلی گزارش ما؛ برای دیده شدن و برای اینکه کارکرد خودش را داشته باشد اول از همه باید شهری مناسب برای شهروندان و از سویی دیگر مسافران و گردشگران شود تا در نگاه اول تصویر قشنگی از آن دریافت کنند.
در ابتدا گزارش هم با توجه به این موارد ۲ سوال را مطرح کردیم که آیا زاهدان یکی از شهرهای مرزی کشورمان مانند سایر شهرهای امروزی پاسخگوی نیازهای عمومی ساکنان خود هست؟ آیا کیفیت فیزیکی شهر، زیبایی و هزاران چیز دیگر رضایت شهروندان را به دنبال داشته؟ که در جواب اینها و مواردی که در گزارش به آن‌ها اشاره شد و جواب شهردار را شنیدیم باید گفت که هنوز فاصله و خلل‌های وجود دارد و برای اینکه جواب این سووال بله شود همت همگانی از بخش‌های خصوصی و دولتی، اعتبارات کلان ملی و عزم جدی شهرداری نیاز است.