به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، مسئولیت اولیه حفظ صلح و امنیت بین‌المللی برعهده شورای امنیت است. با این وجود واضح است که این نهاد بین المللی در اجرای وظایف خود به هر دلیلی به درستی عمل نکرده است. در ادبیات سیاسی و بین الملل فصل هفتم منشور ملل متحد فصل شناخته شده ای است و معمولا اعضای دائم شورای امنیت از این فصل بعنوان ابزار و حربه‌ای برای تحت فشار قرار دادن ملتها استفاده می کنند. در حالی که منشور ملل متحد ظرفیتهایی دارد که میتوان از آن برای حل و فصل اختلافات بین المللی و تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی از آنها استفاده کرد.فصل ششم منشور ملل متحد از جمله بخشها و ظرفیتهایی است که به گفته مجید تخت روانچی دیپلمات ارشد کشورمان در سازمان ملل نادیده گرفته شده است.
براساس بند یک ماده ۲۴ منشور ملل متحد؛ به منظور تامین اقدام سریع و موثر از طرف ملل متحد، اعضای آن مسئولیت اولیه حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را به شورای امنیت واگذار می‌نمایند و موافقت می‌کنند که شورای امنیت در اجرای وظایفی که به موجب این مسئولیت برعهده دارد از طرف آنها اقدام نماید.
در اجرای این وظیفه شورای امنیت براساس تمهیدات “فصل ششم” برای حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافاتی که ادامه آنها ممکن است، حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر اندازد و یا به موجب فصل هفتم در مورد اعمالی که تهدید علیه صلح، نقص صلح و یا عمل تجاوز محسوب می‌شوند، تصمیم می‌گیرد.
مجید تخت روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل این هفته در سخنانی در شورای امنیت از عدم توجه این سازمان نسبت به فصل ششم منشور و اعمال تحریم علیه ایران انتقاد کرد و گفت که حفظ صلح و امنیت از طریق پیشگیری پارادایم غالب در منشور سازمان ملل است.
روانچی با تاکید بر اینکه «پیشگیری»، امروز هم به همان اندازه سال ۱۹۴۵ که بنیانگذاران این سازمان آن را به عنوان اصل بنیادین در حفظ صلح و امنیت بین المللی مبنا قرار دادند، معتبر و مفید است، گفت: یک سؤال کاملاً مرتبط اما این است که در انجام وظایف خود، شورای امنیت چقدر در اعمال این اصل موفق بوده است؟
این دیپلمات کشورمان در سازمان ملل یادآور شد: بررسی اجمالی عملکرد شورای امنیت نشان می دهد با اینکه این نهاد موظف به استفاده از پیشگیری و روشهای مسالمت آمیز تحت فصل ششم منشور بوده، از این اصل به ندرت استفاده کرده است، و حتی در برخی زمان ها، به گونه ای با وظایف خود تحت فصل ششم رفتار کرده که گویا اصلاً آنها وجود ندارند. برعکس، این نهاد مکرراً، با شتاب و بیش از حد به اقدامات قهرآمیز تحت فصل هفتم منشور متوسل شده است، بدون آنکه از اختیارات خود تحت فصل ششم منشور حتی استفاده کرده باشد؛ چه رسد به اینکه به لحاظ منطقی و قانونی، باید آنها را اجرا و از ناکافی بودن آثر آنها اطمینان حاصل کرده بوده باشد.
مطابق فصل ششم منشور به طرفین اختلاف پیشنهاد می شود که با مذاکره و توسل به‌روش تحقیق و میانجی‌گری و آشتی و داوری و رسیدگی قضایی و مکانیسم‌های ویژه‌ای که موافقتنامه‌های منطقه‌ای پیش‌بینی نموده‌اند، اختلافات خود را حل نمایند.
مداخله خاص شورا، در بررسی اختلاف و تحقیق و توصیه روش ویژه و سرانجام توصیه راه حل‌هایی خلاصه می‌شود، که شورا مناسب می‌داند. در واقع این فصل شامل روش های پیشگیرانه و حل مسالمت‌آمیز اختلافات است. در حالی که فصل هفتم شامل اقدامات قهری غیرنظامی همانند فشار های اقتصادی و تحریم است.
روانچی با بیان اینکه در بسیاری از موارد، این روند به وخامت بیشتر اوضاع، نقض حاکمیت و تمامیت ارضی دولتها، نقض حقوق بشر جمعی یک ملت و مانند آن منجر شده است، گفت: این موارد هنگامی که با عوامل دیگری مانند تصمیمات فراقانونی شورا یا سوء استفاده از این نهاد توسط برخی اعضای دائمی آن ترکیب شده اند، به طولانی شدن بیشتر درگیری ها منجر گردیده است.
این روند برای حفظ صلح و امنیت بین المللی زیانبار بوده و به نظر می رسد باید معکوس گردد. اختیارات شورای امنیت تحت فصل هفتم منشور، از جمله تحریمها، باید تنها به عنوان آخرین راه و آن هم در صورت ضرورت و پس از اثبات ناکافی بودن اعمال تمام روشهای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات، اعمال شوند.
شورای امنیت، در بحث پیشگیری از اختلافات و میانجیگر آن‌گونه که باید، موفق عمل نکرده است و نمونه های تاریخی بسیاری در این مورد وجود دارد، بسیاری از تحلیلگران معتقدند که سیاسی‌کاری اعضای شورای امنیت، یکی از مهم‌ترین عوامل عدم موفقیت آن در به کار بستن دیپلماسی پیشگیرانه بوده است. در حالی که مهم‌ترین اقدامی که ارکان سازمان ملل بایستی در بحث حل اختلافاتی که منجر به نقض حقوق بشر می شود، انجام دهند، موضوع پیشگیری از وقوع و گسترش اختلافات است.
روانچی در این خصوص تصریح کرد: شورای امنیت باید برای «پیشگیری» و توسل به اقدامات غیر قهرآمیز تحت فصل ششم منشور اولویت قائل شود. با این حال، اصل «پیشگیری» و فصل ششم منشور هر قدر هم که مهم باشد، نمی‌تواند و نباید به صورت دلخواه اعمال شود بلکه باید همواره با احتیاط، به شیوه ای هوشمندانه و در تطابق کامل با نص و روح منشور و حقوق بین الملل اعمال گردد. طبق ماده ۳۳ منشور، مسئولیت حل و فصل هر گونه اختلاف بین المللی، که تداوم آن ممکن است حفظ صلح و امنیت بین المللی را به خطر اندازد، در درجه اول، کاملاً به عهده طرفهای مورد نظر است. بنابراین، این اصل باید کاملاً توسط شورا مورد احترام قرار گرفته و به دقت رعایت شود.
به نظر می رسد شورای امنیت و سایر ارکان اصلی سازمان ملل متحد باید «پیشگیری» را به عنوان رویکرد اصلی خود اتخاذ کنند و با رعایت کامل اختیارات خود و اصول مندرج در منشور، برای تحقق کامل و مؤثر اهداف و اصول سازمان و منافع مشترک ملتها تلاش کنند.
دیپلماسی پیشگیرانه به عنوان اصلی ترین نمود دیپلماسی در عصر حاضر در حقوق و روابط بین‌الملل مطرح است. موضوعی که به دلیل سیاسی کاری و اعمال قدرت کشورهای غربی در مورد پرونده هسته ای ایران مورد توجه قرار نگرفته و باعث تحریم‌هایی شده که سال ها حقوق اساسی مردم ایران را نقض کرده است. در زمان صلح دیپلماسی پیشگیرانه بیش از هر چیز بر اعتمادسازی، نهادسازی و هشدار اولیه تاکید می‌کند.