در مقدمه این اثر می خوانیم، ” محمدکوچکپور کپورچالی در هنر معاصر ایران سیمایی آشنا دارد. هروقت و هرجا صحبتی از عکاسی طبیعتگرا و بومشناسانه به میان میآید محال است نام این هنرمند خودآموختهی گیلانی در جمع نامهای برگزیده از عکاسان ایرانی به دیده نیاید.
عکسهای کوچکپور همهجا هستند و قوم و زبان و جغرافیا نمیشناسند؛ توی کتابها و مقالاتِ تخصصی عکسِ معاصر ایران و کلاسهای درس دانشگاهها و آموزشگاههای عکاسی و گنجینهی موزهها و میانِ خریدهای هنری مجموعهداران و روی دیوارِ خانهها و کلبهها و مغازهها و رستورانها و کافهها و قهوهخانهها و دفاتر کار شرکتها و راهروها و سالنهای ادارات خصوصی و دولتی و داخل کابین رانندگان مینیبوسها و اتوبوسهای شهری و مسافربری و پشت کامیونها و تریلیهای باربر جادهای. و این همهاش نیست، که تاثیر هنر کوچکپور بسیار بیشتر از آن است که به کلام و تصویر بیاید.”
حق ره در شرح کتاب آورده است: این مجموعه روایت زندگیِ تصویرگر اندوهگینی است که دوربین حنجرهاش بود و زخم دید و فریادِ جنگل شد.
نگارنده در خصوص جایگاه هنری این عکاس گیلانی افزوده است: اهمیت و مرتبهی بلندِ کار هنرمندانهی کوچکپور در قامت عکاسی درونگرا، کمحاشیه، مستقل، و دور از مرکزیتِ هیجانات و زد و بندها و معاملات پشت و روی پردهی هنر ایرانِ امروز، جدای از کیفیت فنی بالای آثاری که از خود برجای گذاشته، آنجایی بیشتر جلوه میکند که علاوه بر مقبولیت در میان جامعهی هنری؛ به خصوص کنشگران حوزهی عکاسی، به چهرهای محبوب در میان تودهی مردم نیز بدل شده و این شهرت و فراگیریِ محبوبیت نیز، به خصوص در حوزهی جغرافیاییِ فعالیت هنرمندانهاش، به شکل عجیبی خارج از قاعدهی بازی جریانها و محافل صاحب رای و پرنفوذِ ستارهساز، و بینیاز از حمایتها و تائیدهای نهادهای رسمی و چهرهها و بنگاههای منتسب به دستگاههایِ دولتی رخ نموده است.
نویسنده اثر، علاوه بر محبوبیت کوچکپور بین مردم نقاط مختلف گیلان یک مولفهی دیگر متمایز کننده او از دیگر عکاسان ایرانی را حضور پررنگ و بیواسطه و بیمرزِ آثارش در سطوح مختلف جامعه می داند.
به اعتقاد مولف، تصویری که از دریچهی دوربین کوچکپور، برای ما و تاریخ به امانت و یادگار مانده، روایت تخریب و تباهیِ طبیعت بکر و جانبخش ایران است جنگلهای انبوهی که حالا اقیانوس آهن و سیماناند. دشتها و کوههایی که دیگر از آنها آوازهای خوش شنیده نمیشود، و رودهایی که فقط ترانهی اندوه میخوانند.
حق ره خاطرنشان می کند:او با هنرش قریب به ۴۰ سال است حاضر و موثر در متن جامعه است، چون اثر عکاسانهاش برای مخاطبش تصنعی جلوه نمیکند. برای همه قابل لمس و باور و ادراک است چون دستکاری نشده، دروغ نمیگوید، طبیعی و غریزی و صادق است.
دربارهی کتاب
امین حق ره در خصوص چگونگی نگارش این اثر افزوده است: کارِ گردآوری خاطرات محمدکوچکپور کپورچالی، با نیت انتشار در قالب کتاب، از پائیز سال ۱۳۹۷ آغاز شد. پیشنهاد از نشر فرهنگ ایلیا بود و سفارش از حوزهی هنری گیلان.
وی یادآور شد: آشنایی من با محمدکوچکپور اما به سالهای خیلی دورتر بر میگردد. به اواسط دههی ۷۰ که عکسهای سحرانگیزش را در رستورانی در زادگاهش (روستای کپورچال) نمایش میداد. آن روزها به واسطهی مجموعه جوایز جهانی که به دست آورده بود پرآوازهترین هنرمند انزلی چی بود و عکسهایش از طبیعت گیلان بهترین هدیهای که میشد از بندر به محبوبترین رفقای از دور رسیده یادگاری داد.
از اوایل دههی ۸۰، با تفکیک فضای نمایش آثارش از رستوران، گالری محقر عکس کوچکپور در روستای کپورچال، دیگر یکی از هدفهای اصلی گردشگری منطقه بود. هرگاه مسافری میهمانمان میشد، اگر تالاب و موجشکنها و گورستان لهستانیها و بلوار دلگشای شهر را نمیدید، حتماً باید ناهار را در کپورچال میخورد و تماشای عکسهای کوچکپور را روی دیوار گالریاش تجربه میکرد. این آمد و شد از همان وقتها اسباب رفاقتمان شد.
کوچکپور، از آن زمان تا وقتی که سرِپا بود، سخاوتمندانه، به دفعات دعوتم کرد تا در سفرهای عکاسانهاش به قلب طبیعت بکر جنگلهای گیلان، همراهش باشم. و این اواخر بیشتر، افسوس که بخت یار نبود و مشغله نگذاشت و نشد. با این حال تقدیر این بود که پس از واقعهی بیماری رفاقتمان بیشتر شود.
سال ۱۳۹۶ با همراهی انجمن مردم نهاد طرفداران توسعه در انزلی، به بهانهی اعطای نشان شهروند شایسته، برایش جشنی گرفتیم که باشکوهِ بسیار برگزار شد. در حاشیهی مراسم، با او جلوی دوربین مصاحبهای داشتم. کوچکپور آنجا از چگونگی گرایشش به عکاسی گفت.
از مشقّاتی که برای ثبت عکسهایش کشید، از کامیابی ها و تلخکامیها، از نامردیها و بختیاریها، از همنشینیاش با جنگل و رفاقتش با جنگلنشینها، و بیشتر؛ از زخمهای عمیق و بیشماری که سوداگران طبیعت، با کُشتن هر درخت بر روحش میزنند.
جلسات گفتگو برای تدوین کتاب خاطرات شفاهی محمد کوچکپور بلافاصله (از آبان ۹۷) شکل گرفت. مصاحبه ( ارایهی پرسشها و ثبت پاسخها) البته کار راحتی نبود. مشکلات جسمیِ متعاقب بیماری، موانع و دشواریهایی را در مسیر به سامان کردن کتاب در پی داشت.
گفتگوها اما از همان ابتدا حول سه محور سازماندهی شد: «زندگی خصوصی، زندگی هنری، و ایده و اندیشه.»
بااین حال، در حین تدوین متن گفتگو (حول محورهای سه گانه) در حد امکان سعی بر حفظ پیوستگی تاریخی رخدادها بود به گونهای که سیر شکلگیری و تکامل شخصیت هنری محمدکوچکپور با مرور متن کتاب، برای خواننده قابل درک و محسوس باشد. همچنین برای کتاب دو پیوست در نظر گرفته شد؛ «آلبوم تصاویر شخصی، و آلبوم آثار هنرمند.»
نگارنده کتاب در پایان خاطرنشان کرد که بدیهیست آنچه هماکنون به پیشگاه خوانندگان عرضه شده نه معرف همهی وجوه شخصیتی محمدکوچکپور کپورچالیست و نه حاوی و دربرگیرندهی مجموعهی نظرات و ایدهها و نه مبین همهی کنشهای اجتماعی و چیستی و چگونگی زیست هنرمندانهی او به عنوان چهرهای محبوب، دغدغهمند و اثرگذار در عکاسی معاصر ایران. مساعی پدیدآورندهی این کتاب، تنها متمرکز بر ادای وظیفه و احترام به مردی بوده است که لحظه لحظهی عمرش را سخاوتمندانه و صادقانه برای پاسداشت حرمت مادر طبیعت و صیانت از حریم انسانیت هزینه کرد.
زندگینامه کوچکپور
محمد کوچکپور کپورچالی سال ۱۳۳۴ هجری شمسی در کپورچال بندر انزلی به دنیا آمد . از سال ۱۳۶۰ عکاسی را بدون آموزش و تنها با عشق و علاقه شخصی و با امکانات ابتدایی آغاز کرد. او در طول ۴۰ سال عکاسی علاوه بر گیلان به اکثر استان های ایران و همچنین به برخی کشورها نیز سفر کرده و طبیعت ، فرهنگ و آداب و سنن مردم آن مناطق را به تصویر کشیده که حاصل آن بیش از ۲۵۰ هزار نگاتیو است که در مجموعه شخصی این عکاس نگهداری می شود.
کوچکپور تاکنون علاوه بر جوایز ملی ، جوایز جهانی متعددی در مسابقات عکاسی آسیا و اقیانوسیه را به خود اختصاص داده است .
در پنجمین آیین معرفی شهروند شایسته بندرانزلی در سال ۱۳۹۶ از محمد کوچکپور کپورچالی به عنوان شهروند شایسته انزلی تجلیل شد.