رییس مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی روز سه شنبه در این مراسم با اشاره به نگهداری بیش از ۱۰ برگ سند با موضوع حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در مجموعه مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی اظهار داشت: به جز یک مورد، بقیه اسناد مربوط به دوره قاجار است.
محمدهادی زاهدی افزود: سندی از کمک آستان قدس رضوی به روضه‌خوانان حرم حضرت عبدالعظیم(ع) در سال ۱۳۱۰ هجری قمری قدیمی‌ترین سند این مجموعه است.
وی ادامه داد: دیگر اسناد موجود دارای موضوعات مختلفی از جمله کمکهای مالی آستان قدس رضوی به خدام حرم حضرت عبدالعظیم(ع)، پرداخت تکلف به علمای حرم، امانت کتاب به یکی از خدام حرم توسط سراج السلطان رییس وقت کتابخانه آستان قدس رضوی و تحصن علما و مردم در حرم است.
رییس مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در تشریح محتوای این اسناد اظهار داشت: در سندی با شماره اموال ۲۷۵۳ به تحصن عده ای از اهالی تهران در حرم عبدالعظیم حسنی(ع) در اعتراض به انتخاب صمصام السلطنه به ریاست وزرا و جایگزینی وثوق الدوله به جای وی در سال ۱۳۳۶ قمری اشاره شده است.
زاهدی در ادامه به سند دیگری با موضوع پرداخت تکلف به علما در ذیحجه سال ۱۳۲۱ قمری از خزانه آستان قدس رضوی اشاره کرد و گفت: از جمله این افراد، می‌توان به اعتمادالتولیه حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) اشاره کرد که مبلغ برات مذکور ۵۰ تومان بود.
وی ادامه داد: پرداخت کمکهای مالی به افراد مختلف از سوی آستان قدس رضوی، از دیگر اسناد این مجموعه است. همچنین در سندی به امانت سه جلد کتاب توسط شاهزاده سراج السلطان، رییس کتابخانه آستان قدس رضوی به یکی از خادمان حرم حضرت عبدالعظیم در شوال ۱۳۲۳ هجری قمری اشاره شده است.
او اضافه کرد: گزارشی از وزارت اوقاف به کابینه نیابت سلطنت در دوره پهلوی در مورد تفویض تولیت موقوفاتِ زاویۀ حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) و مدرسۀ ناصری به میرزا هدایت الله به عنوان یکی از اعقاب حضرت عبدالعظیم از دیگر اسناد موجود در مجموعه اسناد آستان قدس رضوی است.
آثار علمی حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)
رییس مرکز اسناد آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) هم در سخنرانی وبیناری خود در این مراسم گفت: حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در عرصه علم، دانش و تقوی به مرحله ای رسیدند که مورد احترام ائمه معصوم(ع) در زمان خود بودند به طوری افراد برای سوالات علمی خود به ایشان مراجعه می کردند.
احمدرضا ذاکری افزود: ایشان علاوه بر نقل احادیث و روایات زیادی از امام هادی(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) ۲ اثر علمی از جمله خطبه های امیرالمومنین(ع) و یوم و لیله با موضوع وظایف و اعمال مستحب و اخلاقی افراد در هر شبانه روز را از خود به جای گذاشتند.
گاهنگاری آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)
یکی از استادان دانشگاه و خادمان افتخاری حرم حضرت عبدالعظیم(ع) نیز با بیان اینکه کتابخانه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) قدمتی برابر با دوره صفوی دارد و مجموعه ای ارزشمند از نسخ خطی و کتب را شامل می‌شود افزود: مرکز اسناد این کتابخانه نیز طی ۲ سال گذشته تأسیس و به صورت جدی وارد فعالیتهای تحقیقاتی و پژوهشی شده است.
رضا کریمی شناسایی، جست و جو، ثبت و ضبط اسناد و مدارک مرتبط با آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) و شهر تاریخی ری از کتابخانه ها و مراکز اسناد سراسر ایران و دنیا را از اولویتهای کاری این مرکز برشمرد و در مکاتبه با کتابخانه های کشورهای مختلف از جمله انگلیس، آمریکا، آلمان، عراق و پاکستان مدارکی برای ثبت و ضبط و نمایه سازی شناسایی شده است.
وی از تهیه گاهنگاری آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) و شهر تاریخی ری بر اساس اسناد و مدارک موجود به عنوان یکی از اقدامات مرکز اسناد این آستان خبر داد و افزود: قدیمی ترین دوره ای که می‌توان برای گاهنگاری این آستان مقدس در نظر گرفت دوران آل بویه است که بنای اصلی آستان در این دوه پایه گذاری شده است.
حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام ، یکی از شخصیت های بزرگ علمی ، عملی و جهادی تاریخ اسلام است که تبارش با چهار واسطه ، به امام حسن مجتبی(ع) و خاندان وحی می رسد.
ایشان دوران حیات پنج امام از امامان اهل بیت علیه السّلام – یعنی امام کاظم علیه السّلام تا امام حسن عسکری را درک کرده است امّا این بِدان معنا نیست که به محضر همه آنها هم رسیده و یا از آنها سخنی نقل کرده است.
در فضیلت حضرت عبدالعظیم حسنی همین بس که امام هادی (ع) مردم را برای حلّ مشکلات دینی و یافتن پرسش های اعتقادی و عملی شان ، به ایشان ارجاع داده است.
سابقه مبارزاتی خاندان آن بزرگوار از یک سو و شخصیت علمی و جهادی و ارتباط بسیار نزدیک حضرت عبدالعظیم علیه السّلام با اهل بیت علیه السّلام از سوی دیگر ، موجب شد که ایشان در سال های پایانی زندگی، تحت تعقیب حکومت وقت قرار گیرد. از این رو ، برای ادامه فعّالیت ها و چه بسا با اشاره امام هادی علیه السّلام ، زندگی مخفی را انتخاب کرد و با لباس پیک و به صورت مسافری ناشناس ، وطن اصلی خود را ترک کرد و شهرهای مختلفی را پشت سر گذاشت تا آن که در شهرری در مکانی به نام «سربان» رحل اقامت افکند و در خانه یکی از پیروان اهل بیت علیه السّلام در محلّه ای که «سکّه الموالی» نامیده می شد سکونت یافت.
معلوم نیست که حضرت عبدالعظیم چند سال در شهرری سکونت داشته است. اما مسلّم، این است که ایشان به قدری در این شهر بوده که بیشتر شیعیان ری، به تدریج با ایشان آشنا شده بودند و با در نظر گرفتن این که ایشان به شدّت تحت تعقیب بوده و ارتباط تک تک مردم با او چه بسا مدّت ها طول می کشید می توان گفت احتمالاً ایشان چند سال از سال های پایانی عمر خود را در ری گذرانده است . همچنین رفت و آمد بیشتر با وی ، حاکی از فعّالیت های فرهنگی و سیاسی اوست.
سرانجام ایشان در همان شهر ری وفاتت یا به نقلی شهید شده و در همان جا مدفون گشته است.