عصر روز یکشنبه ۲۳ آبان۱۴۰۰ خورشیدی ، ۲ زمین لرزه بزرگ به قدرت ۶.۴ و ۶.۳ ریشتر در مقیاس امواج درونی زمین در استان هرمزگان به وقوع پیوست. سازمان لرزه نگاری کشور در دقایق نخستین زلزله کانون آن را لافت در جزیره قشم اعلام کرد اما دقایقی بعد کانون آن را به فین در شمال بندرعباس تغییر داد. این زلزله علاوه بر شهرهای استان هرمزگان در دیگر استان ها نیز احساس شد اما عمده خسارات آن به دلیل نزدیکی به کانون زلزله و زمین لرزه های پی در پی متوجه شهرستان فین واقع در استان هرمزگان شد. همچنین پس از آن ۶۱ پسلرزه به بزرگای بین ۳ تا ۵ در مقیاس امواج درونی زمین در این منطقه از جنوب کشورمان رخ داد.
در این مختصر تلاش بر آن است که برپایه منابع، اسناد و شواهد تاریخی و تا حد ممکن موقعیت مکانی و جاذبه های شهرهای «بـندر لافت و قلعه فین» مـورد بـررسی قرار گیرد تا در این رهـگذر بـخشی از ارزش های مجموعه مذکور روشن شود.
** بندر لافت
در میان امواج خروشان خلیج فارس، چنانکه جزیره قشم را به شکل نهنگی در نظر آوریم که رو به دریای عمان است، بر باله پشـتی آن، بندر کوچکی استقرار دارد که با وجود ارزشهای موجود در آن، هنوز تا میزان زیادی ناشناخته است. کمبود منابع، اسـناد و تـحقیقات علمی ابهامات زیادی را در مورد این بندر که لافت نام دارد، ایجاد کرده است. این بندر برای مدتهای طولانی در گمنامی کامل قرار داشته و یکی از دلایل این مسأله حضور پردامنه دول استعماری در سده های متمادی در خلیج فارس و سیطره آنها بر جزایر و بنادر جنوب است که موجب انقطاع اطـلاعات تـاریخی در خصوص این مناطق در حافظه جامعه علمی و مردم کشورمان شده است. در مورد بندر لافت، ماجرای فوق به دلیل انزوای جغرافیایی آن، حالتی مضاعف دارد. از آن هنگام که مرکز ثقل مناسبات تجاری و حملو نقل دریایی در سـدههای پیـشین از این بندر به قشم انتقال یافت، لافت نیز در گمنامی فرو رفت.
بندر لافت در نقطه میانی ساحل شـمالی جـزیره قشم واقع است. شیوه معیشت غالب در این بندر، حملونقل دریایی و لنـج سـازی است. بندر لافت با وجود کوچکی و انزوای آن، از گذشتههای دور به اتکاء موقعیت جـغرافیایی ویـژه خـود و نیز به کمک صنایع لنجسازی و ناوگان دریایی و دریانوردان زبدهاش، ارتباط گستردهای با جهان شـناخته شـده دور و نزدیک داشته است. تاجران و دریانوردان لافتی، براساس شواهد تاریخی و گواهی ملوانان کهنسال، تـوسط کـشتیهای بـادبانی خود همه ساله فاصله میان لافت تا بصره و از بصره تا کراچی و از آنجا تا بمبئی و سـپس جـزایر زنگبار در آفریقا و بازگشت به لافت از طریق بندر عدن و مسقط را در مدت ۳۰۰ روز طی مـیکردهاند. حُـسن شـهرت لنجهای ساختهشده در کارگاههای لنجسازی لافت، میان کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و پاکستان و هند نیز خـود گـواهی بـر سابقه طولانی کشتیسازان و دریانوردان لافتی است.
به گمان برخی، لافت موجود، لافـت نـو اسـت. امروزه دیگر جهازهای بادبانی جـای خود را به لنجهای مـوتوری دادهاند و سالهاست که هیچ کشتیای از لافـت بـه مقصد بندر هند و آفریقا حرکت نکرده است. بـا این حال هـنوز معیشت بیشتر ساکنان این بندر از طریق دریا و به ویژه حملونقل دریایی تامین می شود. با توسعه فـعالیتهای تـجاری در کـشورهای حاشیه جنوبی خلیج فـارس و به ویژه تمرکز حجم عمدهای از این فعالیتها در امارات متحده عربی، اکثر لنجها بندر لافت بـه امـر جابجایی کالا بین بندر قشم و دوبـی اشـتغال دارنـد.
بـندر لافت یا به عبارتی «لافـت نـو» احتمالا در اثر کوچ مـردم از لافـت کهنهشکل گرفته است. این کوچ نیز احتمالا همزمان یا پس از احداث قـلعه نـادری اتفاق افتاده است. بنابراین هسته اولیه لافت نو احتمالا ۳۰۰ تا ۴۰۰ سـال پیـش در کنار قلعه شکل گرفته اسـت. بافت کهن بندر لافت بافتی ارگانیک، متراکم و تا حدی فرسوده اسـت. جهتگیری کلی واحدهای معماری بـافت رو بـه دریـا است.
در بندر لافت و پیرامون آن ۳۴ برکه وجود دارد. مـهمترین و دیـدنیترین برکه لافـت، «بـرکه سـنگی» لافت است که در کـنار چاههای طلا و قلعه نادری قرار دارد. وجود سه مـسجد قـدیمی بـافت کهن که سدید السلطنه در سفرنامه خود بـه آنـها اشـاره کرده است.
جنگل های حفاظت شده حراء در اصل یکی از شاهکارهای طبیعت در سواحل جنوبی ایران و جزیره قشم محسوب می شوند که در سطح جهانی شهرت و محبوبیت ویژه ای دارند. همچنین این جنگل ها میزبان درختان مانگرو هستند که با آب شور و شرایط نامناسب به راحتی کنار آمده و همین ویژگی باعث شده تا از آنها به عنوان یک گیاه استثنایی یاد می شوند. قلعه نادری، قلعه پرتقالی ها، چاه های تلا، آب انبارهایی با سقف گنبدی و … تنها بخشی از جاذبه های شگفت انگیز روستای لافت هستند. این روستا را میتوان در زمره روستاهای شگفت کشور بهشمار آورد. به این دلیـل اغـراق نخواهد بـود، اگر این روستا را یکی از میراثهای فرهنگی ایران زمین بدانیم که شایسته بررسیهای اساسیتر و معرفی در سطوح مختلف را دارد.
** باغ فین هرمزگان
هرمزگان را باید استان چهارفصل دانست، در حالی که بخش های از منطقه در اوج گرمای تابستان فرو رفته اند، مناطقی دیگر از استان آب و هوایی بهاری یا لطافت تابستانی را تجربه می کنند که شاید در نگاه نخست برای مخاطب غیرقابل باور باشد اما تنوع بالا و تولید محصولات گرمسیری و سردسیری در بخش های مختلف هرمزگان گواه این مدعا است. برخی از نقاط این استان در کنار نخلستان های انبوه خود منظره هایی چشم نواز به نمایش گذاشته اند که در کشور همتایی ندارد و مختص به همان منطقه است. فین، یکی از زیباترین جلوه های شهرنشینی در میان باغ های انبوه و نخلستان ها است که افزون بر منازل و خانه های روستایی، ساختمان های اداری و عمومی نیز میان انبوهی از درختان نخل واقع شده که جلوه منحصر به فردی را خلق کرده است.
وجود چشمه های آب شرب و حفر قنات از روزگاران گذشته سرسبزی این منطقه را در جنوبی ترین نقطه کشور سبب شده است. قرار گرفتن این شهر میان دیواره کوهستانی و فاصله با دریا موجب شده تا با وجود آب و هوای گرم و خشک به یکی از گرم ترین مناطق استان هرمزگان در فصل تابستان مبدل شود.
فین در شمالغربی در فاصله ۹۵ کیلومتری بندرعباس قرار دارد. محصور شدن فین در میان دیواره کوهستانی و فاصله آن از دریا باعث شده است. نام فین در سه جای ایران با عناوین فین کاشان، فین الیگودرز و فین بندرعباس به ثبت برسد. وجه اشتراک این سه منطقه وجود چشمهها و رودخانههای آب شرب و رواج زراعت و باغداری در آنها است. فین را از زمان دور با مارم می شناسند، مارم بزرگترین روستای فین است. علامه دهخدا فین را دارای۲۸ آبادی میداند در حالی که برخی مورخان تعداد آبادی های اصلی فین و مارم را ۱۷ روستا آورده اند.
این منطقه در روزگار باستان جزو اقلیم پارس و به دلیل واقع شدن بر سر راه بندرعباس فعلی یکی از مسیرهای تجاری بوده است که فرمانروایان جهت لشکرکشی به مناطق جنوبی همواره به این منطقه توجه میکردند. شاید کمتر فردی تا کنون نام این شهر زیبا و دیدنی را شنیده باشد اما باید گفت که این منطقه به دلیل ساختار زیبا و طبیعی از دیدنی ترین جاهای گردشگری در کشور محسوب می شود. آبشار دیدنی در این منطقه گرمسیری چشم هر گردشگری را می نوازد.
حمام فین هرمزگان با قدمت دوره قاجاریه، مسجد گله، باغ شهر فین و قلعه فین از دیگر مکان های دیدنی و گردشگری این شهرستان به شمار می رود. مردمان بومی این منطقه معتقدند که پاییز و زمستان، فصل سفر به این شهر جنوبی است. آب و هوای متعادل، جاذبه های فراوان، آب های شفاف خلیج فارس، مردم خونگرم همگی در کنار هم جمع شدهاند تا یک مسافرت فراموش نشدنی را برای گردشگران رقم بزنند. قلعه عجیب و اسرارآمیز فین بر روی تپه بلند شاهکار معماری دوره ایلخانی و تیموری را به رخ تمام گردشگران این شهر میکشاند. باستانشناسان معتقدند که این قلعه در اواسط ورود اسلام به ایران احداث شده است که در گذشته بیشتر کاربرد نظامی و حفاظتی داشته است. همچنین از جاذبه های گردشگری این روستا می توان به جنگل های زیبای درختان سمیل، کشاورزی انبوه، مزارع سرسبز، کوه زیبا و باشکوه باز و سدهایی که در این روستا احداث شده اند، اشاره کرد. در این روستا یک سد خاکی در قسمت شرق احداث و سدی دیگر که از بتون ساخته شده در غرب روستا قرار گرفته است و در سال های پربارش که مخزن سد بتونی با تمامی بزرگی و گنجایشی که دارد، پر می شود، منظره ای زیبا را بوجود می آورد.
کوران، سرزه، گیشان (خوشنگان)، کُهتَک و تیزَج، باغستان، تربویه، دُم تنگ، دشت، پشت تنگ، جونگان، مزرعه رضوان، فورخورج، کووه، لاور مورو، هرمودر و رضوان از جمله روستاهای فین به شمار می روند که مناطقی همچون فین، مارم، تیربوئیه، پشتنگ، کهتک، باغستان، گهره و قطب آباد کانون های جوامع شهری به شمار می روند. بنا به آخرین آمارها دهستان های فین و گُهره بالغ بر ۹۱ روستا را در خود جای داده که روستای رضوان، روستای فین و روستای مارو به ترتیب پرجمعیت ترین روستاهای فین به شمار می روند.